تحقیق درباره نقش انگیزه در یادگیری علم

 برای توضیحات بیشتر و دانلود کلیک کنید

تحقیق درباره نقش انگیزه در یادگیری علم

دسته بندی : عمومی » گوناگون

فهرست مطالب
مقدمه
نقش انگیزش در یادگیری
تعریف انگیزش
نظریه‏های انگیزش در یادگیری
رویکرد رفتاری‏نگر به انگیزش
نظریه انسانی‏نگر به انگیزش
انگیزش به صورت سلسه مراتبی از نیازها
رویکرد شناختی به انگیزش
انگیزش پیشرفت
نظریه برانگیختگی
نظریه نسبت‏دادن
رویکرد اجتماعی
راهکارهای مقابله با مشکل کمبود انگیزش یادگیری
عوامل بنیادی مؤثر بر انگیزه
فرهنگ
خانواده
معلم
الگودهی معلم
علاقه‏مندی معلم
گرمی و هم‏حسی
انتظارات معلم
یادگیرنده
ویژگی دانش‏آموزان با انگیزه
جوّ کلاسی
1. نظم و ایمنی
2. کامیابی
متغیرهای آموزشی
تمرکز مقدماتی
شخصی کردن
توجه به اصل انگیزش در سیرة معصومان(ع)
آگاهی‏بخشیدن درباره جهل
تشویق به علم‏آموزی
تشویق و ترغیب دانش‏پژوهان
راهکارهای ایجاد انگیزش در دانش‏آموزان
پی نوشت ها
منابع

مقدمه
چه عاملی دانش‏آموز را وادار به یادگیری می‌کند؟ چرا دانش‏آموزان با توانایی و استعداد یادگیری بسیار شبیه به هم، پیشرفت تحصیلی بسیار متفاوتی دارند؟ چرا بسیاری از دانش‏آموزان با وجود توانایی و ظرفیت یادگیری، ترک تحصیل می‏کنند؟ چرا برخی از معلمان پس از مدتی از حرفه خود احساس نارضایی می‏کنند؟
دربارة یادگیری شرایط بسیاری مطرح شده است. برخی از آنها، که بیشتر مورد توجه هستند، عبارتند از: شخصیت و توانایی‏های دانش‏آموز، آمادگی، انگیزه، تجارب گذشته، موقعیت و محیط یادگیری، روش تدریس معلم، رفتارهای آموزگار، تأثیر تمرین و تکرار، خصوصیات تکالیف خاص یادگیری، مشوق‏ها و… انگیزش میان همة عوامل مؤثر بر یادگیری، اهمیت بیشتری دارد تا آنجا که گفته شده است، سه عامل مهم در یادگیری عبارتند از: 1. انگیزش؛ 2. انگیزش؛ 3. انگیزش.

نقش انگیزش در یادگیری
بسیاری از معلمان ویژگی‏های دانش‏آموزان خوب را در خصوصیاتی نظیر سخت‏کوشی، همکاری و علاقه‏مندی می‏دانند و بعضی از آنان این ویژگی‏ها را به داشتن انگیزش دانش‏آموز منحصر می‏کنند. بسیاری از معلمان از دانش‏آموزان سخت‏کوشی صحبت می‏کنند که ترم تحصیلی را آهسته، ولی پیوسته به پایان می‏رسانند.[122]پژوهش‏ها نیز نشان داده است که، انگیزش دانش‏آموزان در یادگیری اهمیت مطلوب‏تری در مقایسه با هوش دارد. همچنین دربارة تأثیر انگیزش بر یادگیری، پژوهش‏ها نشان می‏دهد که انگیزش قوی به یادگیری استوار، و انگیزش کم به یادگیری کم می‏انجامد.[123] در واقع انگیزش، موتور محرک تلاش و فعالیت برای یادگیری است و میزان یادگیری دانش‏آموزان را به حداکثر می‏رساند.
دانش‏آموز بی‏انگیزه نه تنها رغبتی به درس خواندن و یادگیری نشان نمی‏دهد، بلکه با بی‏تفاوتی و بی‏توجهی خود چه بسا برای کارکردن دانش‏آموزان دیگر در کلاس نیز مزاحمت ایجاد می‏کند. در این مورد، ضرب‌المثلی انگلیسی وجود دارد که می‏گوید: شما می‏توانید اسبی را که تشنه است تا کنار آب بکشانید، اما نمی‏توانید به نوشیدن آب وادارش کنید. مسئله انگیزش در دانش‏آموزان نیز همین گونه است؛[124] یعنی ما باید دانش‏آموز را تشنه یادگیری کنیم؛ زیرا با این کار خود او به دنبال یادگیری خواهد رفت.
به این نکته باید توجه داشت که هرچند انگیزه در امر آموزش نقش مهمی دارد، این گونه نیست که بدون انگیزه نتوان در فرد یادگیری ایجاد کرد.
در این زمینه آزوبل می‏نویسد: بین انگیزش و یادگیری رابطة دوسویه است، نه یک سویه؛ لزومی ندارد که فعالیت‏های یادگیری را به تعویق اندازیم تا اینکه علایق و انگیزه‏ها رشد یابند. اغلب بهترین راه برای آموزش به دانش‏آموز بدون انگیزش این است که، حالت انگیزشی او به طور موقت نادیده گرفته شود و تا آنجا که ممکن است، به طور مؤثر به او آموزش داده شود.
با توجه به اهمیت بحث انگیزش در یادگیری در این مقاله می‏کوشیم با تعریف آن، به طرح نظریه‏های موجود در این حوزه بپردازیم و برخی از راهکارهای ایجاد انگیزه در یادگیری مبتنی بر این نظریه‏ها را اشاره خواهیم کرد.

تعریف انگیزش
«انگیزش» اسم مصدر از «انگیزیدن» بوده و در لغت به معنای «تحریک»، «ترغیب»، «تحریض» و «هیجان» آمده است. در تعریف انگیزش آمده است:
واژه انگیزش در انگلیسی از کلمه لاتین Mover گرفته شده است. این اصطلاح همان گونه که از معنای رایج آن برمی‏آید، به علت و چرایی رفتار اشاره دارد.
انگیزش را می‏توان عامل نیرو دهنده، هدایت کننده و نگهدارنده رفتارتعریف کرد. به زبان ساده، انگیزش چیزی است که فرد را به پیش رفتن وا می‏دارد؛ در حال پیش رفتن نگه می‏دارد و تعیین می‏کند که به کجا باید رفت.
روان‏شناسان، انگیزش را عامل درونی می‏دانند[130] که رفتار شخص را تحریک می‏کند و در جهت معیّن سوق می‏دهد و آن را هماهنگ می‏سازد. این نکته نیز مورد اتفاق است که انگیزه، سازه‏ای است که به طور مستقیم قابل مشاهده و اندازه‌گیری نیست، ولی وجود آن از رفتار شخص استنباط می‏شود.
اصطلاح انگیزه، اغلب با انگیزش مترادف به کار می‏رود. با این حال،می‏توان انگیزه را حالت مشخصی که سبب ایجاد رفتاری معیّن می‏شود،
تعریف کرد. به دیگر سخن، انگیزه اصطلاحی دقیق‏تر از انگیزش است. انگیزش عمل کلی مولد رفتار به شمار می‏رود، اما انگیزه حالت اختصاصی رفتارخاص است.
نظریه‏های انگیزش در یادگیری
چون انگیزش نیز مانند بسیاری از مفاهیم روان‏شناسی، مفهومی انتزاعی است، طبیعی است که صاحب‌نظران در مورد اهمیت و انواع آن اتفاق نظر نداشته باشند؛ به همین دلیل، نظریه‏های معروف روان‌شناسی، یعنی نظریه رفتاری، نظریه شناختی، نظریه انسان‏گرایی رویکرد اجتماعی، هر یک درباره انگیزش توجیه‏های متفاوتی ارائه کرده‏اند. در اینجا، به اظهار نظرهای این سه نظریه درباره انگیزش اشاره می‌کنیم:

رویکرد رفتاری‏نگر به انگیزش
رفتارگراها کوشیده‏اند بدون سازة فرضی، ارتباط سببی و کارکرد بین عوامل عینی مشاهده شده (محرک و پاسخ) را مشخص کنند. بعدها این فرضیه ارائه شد که بین محرک و پاسخ یک متغیر فرضی رابط یا متغیر ارگانیزمی وجود دارد.
رفتارگرایان در توجیه خود از انگیزش آن را حاصل عوامل بیرونی می‏دانند.به همین دلیل از انگیزش بیرونی سخن گفته‏اند. انگیزش بیرونی به انگیزشی اطلاق می‏شود که حاصل عواملی بیرون از خود یادگیرنده است. چشم‏انداز رفتاری بر پاداش و تنبیه‏های بیرونی به صورت کلید تعیین انگیزش دانش‏آموز، تأکید می‏کند.
مشوق‏ها، محرک‏ها یا رویدادهای مثبت یا منفی هستند که می‏توانند رفتار دانش‏آموز را برانگیزند. مدافعان استفاده از مشوق‏ها تأکید می‏کنند که آنها علاقه یا هیجان را به کلاس می‏افزایند و توجه را به رفتار مناسب معطوف می‏کنند و از رفتار نامناسب باز می‏دارند. این مشوق‏ها در کلاس درس می‏تواند نمره‏های عددی، رتبه‏ای، دادن جوایز و پیشرفت یا اجازه برای انجام فعالیتی خاص باشد.
چنانکه می‏دانیم، رفتاری که تقویت شود احتمال تکرار آن افزایش می‏یابد. تحسین معلم، چهره بشاش او و نمره‏های خوبی که به کارهای مورد قبول شاگردان می‏دهد، همگی پاداش‏هایی هستند که احتمال افزایش آن رفتار یعنی ارائه کار قابل قبول را فراهم می‏کنند.[133] از آنچه گفته شد، به دست می‌آید که اثربخش‏بودن رویکرد رفتاری به انگیزش قوی، به تقویت کننده‏ای مؤثر وابستگی دارد.
نظریه انسانی‏نگر به انگیزش
انگیزش از دیدگاه انسان‏گرایی، نیرویی فعال تلقی می‏شود که موجب می‏شود همه انسان‏ها رشد کنند و تحول یابند. انگیزش چیزی بیرونی نیست که معلم برای دانش‏آموز یا کلاس انجام می‏دهد، بلکه پرورش تمایل مثبت از پیش موجود و فراهم کردن امکان رشد، توسعه و یکپارچه کردن تجربه‏هایی تازه است. هر فردی دارای یک (اصل نمو)[134] درونی است که همه رفتارهای انسان را هدایت می‏کند و به آن نیرو می‏دهد.
دو عنصر از عناصر آموزش یادگیری برای انسان‏گراها اساسی است. این دو عامل عبارتند از: رابطه شاگرد ـ معلم و جوّ کلاسی… معلمان حمایت‏گر و دلسوز معتقدند که دانش‏آموز فردی مهم است، و مطالب درسی را به گونه‏ای به وی ارائه می‏دهند که برای هر دانش‏آموز شخصا معنادار باشد و در هر کاری که در کلاس می‏کنند، رفاه عاطفی دانش‏آموزان را در نظر می‏گیرند.[136]انگیزش به صورت سلسه مراتبی از نیازها
در رویکرد انسان‏گرایانه، چون بر رشد توانایی‏های فرد و آزادی انتخاب سرنوشت تأکید می‏شود، ارضای نیازهای اساسی مهم‏ترین انگیزه رفتاری است. مهم‏ترین نیازهای اساسی بر اساس طبقه‏بندی مزلو عبارتند از:
نیازهای فیزیولوژیکی: گرسنگی، تشنگی و خواب؛
نیاز به ایمنی: اطمینان از بقا، مانند محافظت شدن از جنگ و جنایت؛
نیاز به عشق و تعلق: ایمنی عاطفه و مورد توجه دیگران بودن؛
نیاز به احترام: احساس خوب دربارة خود داشتن؛
و نیاز به خودشکوفایی و تحقق توانایی‏های خود می‌باشد.
مطابق با تقسیم مزلو بالاترین نیاز (نیاز به خودشکوفایی)، زمانی رخ می‏دهد که نیازهای سطح پایین تا حدی ارضا شده باشند. اما دیده شده در بسیاری از اوقات این نیازها بدون ترتیب مطرح شده، ارضا می‏شوند. برای مثال، برخی دانش‏آموزان نیازهای شناختی‏شان برآورده شده، در حالی که نیاز به عشق و تعلق را تجربه نکرده‏اند.
رویکرد شناختی به انگیزش
برخلاف نظریه‏های رفتاری، روان‏شناسان شناختی انگیزش را پاسخی در برابر نیازهای درونی در نظر می‏گیرند. بنابراین، از انگیزش درونی سخن می‏گویند. انگیزش درونی عبارت است از: پاسخی که به نیازهای درون یادگیرنده از قبیل کنجکاوی، نیاز به دانستن و احساس قابلیت و رشد داده می‏شود.
انگیزش پیشرفت
یکی از نیازهایی که پژوهش‏های بسیاری را به خود اختصاص داده، نیاز به پیشرفت یا انگیزة پیشرفت است. گیج و برلاینر انگیزه پیشرفت را به صورت میل یا علاقه به کامیابی کلی یا کامیابی در زمینة فعالیت خاص تعریف کرده‏اند. پژوهش‏ها نشان داده‏اند که افراد از لحاظ این نیاز با هم تفاوت بسیاری دارند. بعضی افراد دارای انگیزة سطح بالایی هستند و در رقابت با دیگران و در کارهای خود، برای کسب پیروزی به سختی می‏کوشند. بعضی دیگر انگیزة چندانی به پیشرفت و پیروزی ندارند و از ترس شکست، آماده خطرکردن برای کامیابی نیستند.
انگیزش پیشرفت به عنوان تعریف شده است که به یادگیری تکالیف درسی سرعت می‏بخشد تا شخص با کیفیت یافتن و کامیابی، افتخار کسب کند. نیاز به پیشرفت، با انگیزه پرهیز از شکست تعدیل می‏شود.
نظریه برانگیختگی
اصطلاح برانگیختگی به حالت تهییج، توجه یا گوش به زنگ‏بودن اشاره می‏کند. برانگیختگی از معدود متغیرهای انگیزشی است که برای آن شاخص‏های قابل مشاهده و قابل اندازه‏گیری فیزیولوژیکی وجود دارد. معلم در کلاس درس نقش محرک را بازی می‏کند و میزان تحریکاتی را که یادگیرندگان دریافت می‏کنند، تاحدودی فراوانی در اختیار دارد. معنادار بودن مطالب، پیچیدگی و سهولت گفتارهای معلم، طرز نگاه کردن و کیفیت نوشته‏های او بر روی تابلو همه به طور مستقیم توجه بر می‏انگیزد. همچنین معلم ممکن است از طریق ارائة مطالب کسل کننده و روش یکنواخت آموزشی، سطح برانگیختگی دانش‏آموزان را پایین آورد. از آنجا که سطح برانگیختگی با معناداری، تازگی و پیچیدگی محرکات نسبت مستقیم دارد، هر نوع تغییر در رفتار معلم، که به افزایش این عامل بیانجامد، توجه دانش‏آموزان را بالا خواهد برد.

نظریه نسبت‏دادن
نخستین فرض اساسی نظریه اسناد این است که، جست‏وجو برای درک و فهم امور و عامل رویدادها، مهم‏ترین منبع انگیزشی انسان است. نظریه اسناد کوششی است برای ارائة علت یا دلیل وقوع رویدادها یا تجربه‏های شخصی. بنابراین، نظریه اسناد به علت‏هایی که فرد برای رویدادها یا نتایج اعمالش، به ویژه کسب کامیابی یا مواجهه با شکست، بر می‏گزیند اشاره دارد.[141]در روان‌شناسی تربیتی، نظریة اسناد می‏کوشد تا تبین‏های دانش‏آموزان را برای پیروزی و شکست‏های آنان در موقعیت‏های کلاسی به طور نامداری وصف کند. واینر دریافت که اسنادها در الگوهایی کلی جای می‏گیرند و افراد تمایل دارند پیروزی‏ها و شکست‏های خود را به چهار عامل اسناد بدهند: توانایی، تلاش، شانس و دشواری تکلیف. این اسنادها را می‏توان در سه بعد طبقه‏بندی کرد:
نخست بُعد مکان کنترل که می‏تواند درونی یا بیرونی باشد، به معنای اینکه علت درون یادگیرنده است یا بیرون از او.
بُعد دوم، بُعد پایداری است که معنای درجه ثبات در طول زمان یا قابلیت تغییر آن است. تأثیر نخست بعد ثبات بر انتظار فرد از راه‏های اعمال فرد در آینده است.
بُعد سوم، بُعد قابلیت کنترل است و از میزان کنترلی حکایت می‏کند که دانش‏آموز بر موقعیت یادگیری دارد؛ یعنی قابل کنترل یا غیر قابل کنترل‏بودن موقعیت یادگیری.
افراد از لحاظ اعتقاد به مکان کنترل به دو دسته تقسیم می‏شوند: گروهی که پیروزی‏ها و شکست‏های خود را به شخص خود و گروه دیگر که پیروزی‏ها و شکست‏های خود را به عوامل محیط بیرون از خود نسبت می‏دهند. گروه اول، افراد دارای منبع درونی کنترل نامیده شده‏اند و گروه دوم، افراد دارای منبع بیرونی کنترل نام گرفته‏اند. افراد دارای منبع درونی کنترل، که معتقدند رویدادهای مثبت زندگی، در نتیجة نقشه‏ریزی دقیق و کوشش پیگیر خود آنان به دست می‏آید. بدین جهت، برای هرگونه عمل و رفتار خود و پیامدهای ناشی از آن مسئولیت می‏پذیرند. برای مثال، دانش‏آموز دیر رسیدن به مدرسه را به دیر خارج‏شدن از خانه نسبت می‏دهد، نه به عوامل مبهم بیرونی. از سوی دیگر، افراد دارای منبع بیرونی کنترل، بین رفتار خود و رویدادها هیچ‏گونه رابطة علت و معلولی نمی‏بینند و بخت و اقبال، تصادف یا اشخاص دیگر را مسئول کنترل نتایج رفتار خود می‏دانند. در نتیجه، برای اعمال و رفتار خود مسئولیت نمی‏پذیرند و مثلاً نمرة کم خود را به غرض‏ورزی معلم نسبت می‏دهند. چون افراد دارای منبع بیرونی کنترل، بر این باورند که رفتارها و مهارت‏های خود آنان بر تقویت‏هایی که دریافت می‏کنند چنان تأثیری ندارد، برای کوشش‏های خود ارزشی قایل نمی‏شوند. آنها به کنترل زندگی خود به دست خویش در حال و آیندة ایمانی ندارند. در مقابل، کسانی که معتقد به منبع درونی کنترل هستند، بر این باورند که کنترل زندگی خود را شخصاً در دست دارند و برای مهارت‏ها و توانایی‏های خود ارزش قایل می‏شوند.

دسته بندی: عمومی » گوناگون

تعداد مشاهده:
0
مشاهده

فرمت فایل دانلودی:.docx

فرمت فایل اصلی: Word — docx

تعداد صفحات: 31

حجم فایل:54
کیلوبایت